ΝΕΑ

Ο φωτογράφος Στράτος Καλαφάτης μεταφέρει το Πάρκο Φιλίππων στην Αθήνα.

By 5 Δεκεμβρίου, 2022No Comments

Το προηγούμενο διάστημα εικόνες του Πάρκου Φιλίππων είχε την ευκαιρία να απολαύσει το Αθηναϊκό κοινό μέσα από τον φωτογραφικό φακό του γνωστού φωτογράφου και φίλου της επιστημονικής ομάδας μας, Στράτου Καλαφάτη.

Η Έκθεση φωτογραφίας με τίτλο “Οψόμεθα εις Φιλίππους” παρουσιάστηκε στην Γκαλερί Bernier/Eliades.

 Οψόμεθα εις Φιλίππους. © Στράτος Καλαφάτης. Bernier-Eliades Gallery, Αθήνα.
 Οψόμεθα εις Φιλίππους. © Στράτος Καλαφάτης. Bernier-Eliades Gallery, Αθήνα.

“..΄Εκεί στην Ηδωνίδα γη, όταν πέσει το φως, ο Λυκούργος, ο Ορφέας, ο Διόνυσος και η Περσεφόνη , συναντούν τους εμπόρους, τους στρατιώτες, τους εργάτες, τους βοσκούς, τους ποιητές, τους γυρολόγους τους πρόσφυγες και τους φυγάδες που ξαποσταίνουν στον κάμπο. Και όσο βραδιάζει στα λασπόλουτρα, στο στρατόπεδο του Βρούτου, η νύχτα μετατρέπεται σε πηλό για να σκεπάσει τις πληγές της μεγαλύτερης εμφύλιας σύγκρουσης που άλλαξε την ιστορία του κόσμου.”

Στράτος Καλαφάτης

 Οψόμεθα εις Φιλίππους. © Στράτος Καλαφάτης. Bernier-Eliades Gallery, Αθήνα.
 Οψόμεθα εις Φιλίππους. © Στράτος Καλαφάτης. Bernier-Eliades Gallery, Αθήνα.

Τα μυστικά του βάλτου* 


Ηρακλής Παπαϊωάννου
Επιμελητής MOMus-Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης
 

Εδώ και είκοσι περίπου χρόνια, σημαντικές εργασίες όπως το Hidden (2003) του Paul Seawright και το Afghanistan: Chronotopia (2003) του Simon Norfolk, έφεραν στο προσκήνιο την post-combat photography που ψηλαφά πεδία μάχης όταν η σκόνη και ο καπνός έχουν καταλαγιάσει, αλλά τα ίχνη στο τοπίο και την αρχιτεκτονική είναι ακόμη νωπά. Τι έχει απομείνει όμως να ψηλαφήσει κανείς από την ιστορική μάχη των Φιλίππων το 42 π.Χ., όπου ο Οκταβιανός και ο Μάρκος Αντώνιος αντιμετώπισαν τον Βρούτο και τον Κάσσιο στη μεγαλύτερη εμφύλια ρωμαϊκή σύγκρουση, και 200.000 άντρες πολέμησαν στον απόηχο της δολοφονίας του Ιούλιου Καίσαρα; Ο Στράτος Καλαφάτης σε εργασίες όπως Journal (2004), Saga (2006), Άθως (2014), Αρχιπέλαγος (2017) θεμελίωσε το ενδιαφέρον του για τη βιωματική περιγραφή ενός τόπου, συχνά και των ανθρώπων που τον κατοικούν. Στην πρόσφατη σειρά Οψόμεθα εις Φιλίππους (2022) η βιωματικότητα συνδυάζεται με την ιστορικότητα και το προσωπικό στοιχείο: η Καβάλα, τόπος καταγωγής του φωτογράφου, διαμόρφωσε τον φυσικό του ορίζοντα. Για την αναμέτρηση με τα αρχαία έλη των Φιλίππων όπου διεξήχθησαν σφοδρές μάχες, το έναυσμα έδωσε μια ανάθεση του Δήμου Καβάλας. 

Η ενότητα έργων και δίπτυχων της έκθεσης υιοθετεί την οικεία προσέγγιση του Καλαφάτη: μια προσεκτική μίξη ειδών, όπου το τοπίο σμίγει με το πορτρέτο, την αρχαιολογική φωτογραφία, την υβριδική νεκρή φύση: τα στοιβαγμένα κρανία, ένα μακάβριο objet trouvé, εξοικειώνουν με το συστηματικό θάνατο· η σκηνή μάχης της ελληνιστικής σαρκοφάγου σαν γλυπτικό στιγμιότυπο που προλαμβάνει τη φωτογραφία, αποτυπώνει τη διαχρονική μοίρα του ανθρώπου να σπαράσσεται ανελέητα, σαν άγριο θηρίο· το ακρωτηριασμένο άγαλμα, ωδή στη βία του χρόνου ως αργού αλλά έσχατου πολέμου, συνομιλεί με το πορτρέτο του όρθιου άντρα που κρατά στοργικά το τεχνητό του πόδι· η ανέφικτη ισορροπία, στην οποία η οπαδική ταυτότητα εισάγεται ως ανθεκτική μετάλλαξη των κάθε λογής φανατισμών, συνιστά ένδειξη των καθημερινών απωλειών, μακριά από τα επίσημα πεδία μάχης· η ομορφιά του εφήβου, τη σκιά του οποίου το απογευματινό φως απλώνει στα βάθη του τοπίου, μοιάζει υπαινιγμός για τη νεότητα που θυσιάζεται άδοξα στον σύγχρονο πόλεμο της οικονομίας. Ένα παλιό πεδίο μάχης, άλλωστε, ευνοεί τις διασταλτικές ερμηνείες. Τι βρίσκεται θαμμένο στην μικρή τούμπα κάτω από τα πόδια της νεαρής γυναίκας που στέκει εκεί στο δειλινό κρατώντας μια ανθοδέσμη; Τα σύννεφα στο βάθος περιβάλλουν το σώμα της με ζώνες φωτός και σκιάς, κάνοντας την εικόνα πιο υπαινικτική. Το φλας εδώ δεν συνιστά λειτουργική λύση που απλά προσθέτει φως στη σκηνή, αναδεικνύει μάλλον τη δύναμη της φωτογραφίας να ανασύρει το απρόσμενο μέσα από τα μισοσκόταδα. 

Τα τοπία της σειράς μοιάζουν δυσοίωνα, αινιγματικά. Ο πάγος στο κανάλι που αρδεύει σήμερα γη καλλιεργήσιμη εκεί που κάποτε υπήρχαν τενάγη, και το χιόνι στον αρχαιολογικό χώρο των Φιλίππων, επικαλύπτουν πρόσκαιρα τις ουλές της Ιστορίας. Ο τσακισμένος βράχος, ύλη ανόργανη, θαρρεί κανείς πως έχει αποθηκεύσει στα μόριά του την κλαγγή των όπλων, τις οιμωγές, τη θέα του αίματος από την αδελφοκτόνο μάχη. Ο σκύλος που σκάβει τη γη εκτελεί μια αρχετυπική πράξη, μεταφορά ακούσια για τον μόχθο της αρχαιολογίας, της Ιστορίας, της φωτογραφίας να σκαλίζουν βαθιά, να σωρεύουν γνώση που δεν αρκεί για να αποτρέψει τον επόμενο πόλεμο, η σκιά του οποίου βαραίνει την Ευρώπη. 

 Οψόμεθα εις Φιλίππους. © Στράτος Καλαφάτης. Bernier-Eliades Gallery, Αθήνα.

Στο τελευταίο πορτρέτο, μια όμορφη νέα δένει τη γόβα της μέσα σε ένα άνυδρο τοπίο, φορώντας ένα κόκκινο φόρεμα που ανακαλεί σύγχρονη χλαμύδα, γεννώντας ένα νοερό σκαλοπάτι ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν. Η αρπαγή της ωραίας Ελένης άλλωστε ξεκίνησε τον δεκαετή πόλεμο της Τροίας. Στην αφήγηση αυτού του πολέμου, στην Ιλιάδα, ο γενναίος Αίαντας, βλέποντας τον Δία να γέρνει τον πόλεμο υπέρ των γηγενών Τρώων μέσα σε μια αντάρα που σκοτείνιασε προσωρινά τη μάχη, ανέκραξε (σε ελεύθερη μετάφραση): αν είναι να πάρεις εμάς τους Αχαιούς, ας γίνει τουλάχιστον αυτό μέσα στο φως.**  Και είναι το υπαινικτικό φως στις φωτογραφίες του Καλαφάτη που μοιάζει να σκαλίζει κάθε νύξη για όσα προηγήθηκαν ή έπονται, όσα μας περιέχουν ή οδήγησαν τα βήματά μας, μεταγράφοντας χρόνο ιστορικό μέσα στον σύγχρονο και ψηλαφώντας, μέσα από τη σιωπή της φωτογραφίας, τα μυστικά του βάλτου.   Ηρακλής Παπαϊωάννου Επιμελητής MOMus-Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης


[*]   Ο τίτλος από το γνωστό μυθιστόρημα της Πηνελόπης Δέλτα Στα μυστικά του βάλτου(1937).
[**]  Η σκηνή περιγράφεται στην Ραψωδία Ρ, στ. 645-647 της Ιλιάδας του Ομήρου, που καταλήγει στο ποιητικό “εν δε φάει και όλεσσον”.

Στράτος Καλαφάτης

Ο Στράτος Καλαφάτης γεννήθηκε στην Καβάλα το 1966.

Αποφοίτησε από το Τμήμα Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και στη συνέχεια παρακολούθησε μαθήματα φωτογραφίας στο Art Institute of Philadelphia των ΗΠΑ.

Ζει στην Θεσσαλονίκη όπου έχει δημιουργήσει με την Λία Ναλμπαντίδου το STUDIOTESSERA, έναν τόπο για την φωτογραφία με εκπαιδευτικές, εκδοτικές και καλλιτεχνικές δράσεις.

Έχει εκδώσει πέντε βιβλία με τις εκδόσεις Άγρα.

Εκπροσωπείται από τις γκαλερί Bernier/Eliades Αθήνα & Βρυξέλλες.

 Οψόμεθα εις Φιλίππους. © Στράτος Καλαφάτης. Bernier-Eliades Gallery, Αθήνα.
 Οψόμεθα εις Φιλίππους. © Στράτος Καλαφάτης. Bernier-Eliades Gallery, Αθήνα.

Leave a Reply