Πάρκο Φιλίππων – 8.000 έτη Πολιτισμού
Ιερό Διονύσου- Μία λατρεία με αντοχή στον χρόνο!
Η λάμψη του Δία έκαψε το παλάτι του Κάδμου, τυλίγοντας το μέσα στις φλόγες. Η ερωμένη του Δία πεθαίνοντας μέσα στις φλόγες έβγαλε από την κοιλιά της το τέκνο του αγαπημένου της Δία. Η Γη παρεμβαίνει εκείνη την στιγμή για να σώσει το βρέφος. Αφήνει τον κισσό να τυλίξει τους κίονες του ανακτόρου και διασώσει το θείο βρέφος. Ο Δίας τοποθετεί το βρέφος στον μηρό του μέχρι την ολοκλήρωση της κύησής του εν αγνοία της Ήρας. Όταν έρχεται, λοιπόν, η κατάλληλη στιγμή, μέσα από τον μηρό του Δία ξεπηδά ο γιος του! Το προϊόν του πάθους του για την Σεμέλη. Ο προστάτης της αμπέλου και του οίνου, ο θεός του δράματος, ο θεός της γονιμότητας και της βλάστησης. Η θεία ενσάρκωση της μυστηριακότητας, της ιερής τρέλας, της έκστασης, της οργιαστικής φρενίτιδας… Ο Θεός Διόνυσος!
Ο εκστατικός, λοιπόν, αυτός θεός λατρεύεται στην ευρύτερη περιοχή του νομού Δράμας κατά τους ιστορικούς χρόνους. Σε αυτή την περιοχή σε αρκετά καλή κατάσταση σώζεται οικοδόμημα μνημειακού μεγέθους των πρώιμων ελληνιστικών χρόνων, 2,5 χλμ από το χωριό Καλή Βρύση. Πάνω στον πλατύ κάμπο, κοντά στο Μενοίκιο όρος και στον παραπόταμο του ποταμού Αγγίτη, περιοχή που αποτελεί τμήμα του ‘’Πάρκου των Φιλίππων’’ της επιστημονικής μας ομάδας. Ο λόγος, λοιπόν, στο ιερό του Διονύσου. Ένας μικρός αρχαιολογικός ‘’θησαυρός’’ για τον οποίο έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον η επιστημονική Ομάδα των Οψόμεθα.
Το ιερό του Διονύσου ανεσκάφη κατά το πρόσφατο παρελθόν και συγκεκριμένα κατά το 1991-1996 από την τότε ΙΗ’ εφορεία Προϊστορικών και κλασικών αρχαιοτήτων της Καβάλας με την αρωγή της κοινότητας της Καλής βρύσης και της Νομαρχίας Δράμας.
Κατά την ανασκαφική έρευνα ήρθε στο φως το συγκρότημα του Ιερού στη θέση ‘’Μικρή Τούμπα’’. Αποκαλύφθηκε ορθογώνιο κτίσμα με διαστάσεις 34μ Χ 16μ. (Συγκριτικά αναφέρω τις διαστάσεις του Παρθενώνα στην Ακρόπολη των Αθηνών με διαστάσεις 69,50μ Χ 30,88μ, ούτως ώστε να γίνουν περισσότερο κατανοητά τα μεγέθη. Θα μπορούσαμε λοιπόν να πούμε- πολύ απλά- ότι οι διαστάσεις του ιερού παραπέμπουν σε έναν ‘’μισό Παρθενώνα’’) Εσωτερικά το ιερό χωρίζεται σε 3 χώρους όπως και οι περισσότεροι αρχαίοι ναοί. Το άδυτο ήταν ένας χώρος στον οποίο δεν είχε πρόσβαση ο καθένας, παρά μόνο οι ιερείς του ναού και μέσα στο οποίο διεξάγονταν μυστικιστικές θρησκευτικές τελετουργίες.
Τα ευρήματα της αρχαιολογικής έρευνας οδηγούν σε χρονολόγηση του μνημείου στα τέλη του 4ου με αρχές του 3ου αιώνα π.Χ. Παράλληλα την λατρεία του Διονύσου στην ευρύτερη περιοχή μαρτυρούν δείγματα επιγραφικής και γλυπτικής που βρέθηκαν, όπως ένα κεφάλι γενειοφόρου Διονύσου και επιγραφή ρωμαϊκών χρόνων.
Τον 3ο αιώνα π.Χ. το ιερό υπέστη λεηλασία και καταστροφή από φωτιά. Αιτία αυτής της καταστροφής ήταν οι Γαλάτες που πέρασαν από την περιοχή μετά από την μάχη της Λυσιμάχειας, οπότε είναι και ο ‘’επίλογος’’ του ιερού.
Η θέση ‘’Μικρή Τούμπα’’ είναι γνωστή με το όνομα ‘’Κονάκι του Βάκχου’’ μέχρι σήμερα. Κάθε χρόνο (την Πέμπτη μετά το Πάσχα) αυτή η θέση αγιάζεται από τον ιερέα της περιοχής κατά την πομπή για την ευλογία των αγρών . Άλλωστε η θέση του αρχαίου ιερού μεταξύ αμπελώνων δεν είναι καθόλου τυχαία. Γιορτές επηρεασμένες από την Διονυσιακή λατρεία είναι τα ‘’Μπαμπούγερα’’ που αναβιώνουν στο Δήμο Προσοτσάνης κάθε χρόνο μετά τα Θεοφάνεια με τους περιβόητους κουδουνάδες. Τοπικά έθιμα μέσω των οποίων οι κάτοικοι της περιοχής αναβιώνουν με ευχάριστο 
τρόπο την διονυσιακή λατρεία και διατηρούν την πολιτισμική ταυτότητα του τόπου ζωντανή. Αν, λοιπόν, βρεθείτε στην περιοχή την περίοδο των εορτασμών, αξίζει να επισκεφτείτε το ιερό, να απολαύστε τον τοπικό οίνο και να επιτρέψετε στους εαυτούς σας να ενωθούν νοερά με το βακχικό παρελθόν με χιουμοριστική διάθεση. Μέχρι εκείνη την στιγμή, οψόμεθα…
Σοφία Ευθυμία Διττοπούλου
Πυλώνας Πολιτισμού Επιστημονική ομάδα “Οψόμεθα εις Φιλίππους”
Αρχαιολόγος ΑΠΘ
Philippi Park – 8.000 years of History
Dionysus’ sanctuary- A cult with… endurance through the ages!
Jupiter’s glow burned the palace of Kadmos, wrapping it into flames. The moment that Jupiter’s lover died in the flames, she pulled out of her belly Jupiter’s beloved child. The Earth is intervening at that moment to save the baby. She is ordering the ivy to get wrapped around the palace columns, so she is rescuing the divine baby. Without Hera’s awareness, Jupiter placed his child on his thigh until the pregnancy is completed. So, when the right time came, Jupiter’s son jumped out through his thigh! The product of his passion for Semeli. The protector of vine and wine, the god of drama, the god of fertility and vegetation. The divine incarnation of mysticism, sacred madness, ecstasy, orgy frenzy … God Dionysus! (Bacchus)
This ecstatic god was worshiped in the wide area of Drama in historical times. In this area, a monument of early Hellenistic period is preserved in a very good condition, 2.5 km from the village of Kali Vrisi. On the wide plain, near Menikio Mount and on the tributary of the river Aggitis, an area that is part of the ‘Philippi Park’ of our scientific team. So the subject of today’s text is the sanctuary of Dionysus. A small archaeological ”treasure” that is not particularly known to residents outside the outskirts of Drama and for which the scientific team at Opsometha showed great interest.
The sanctuary of Dionysus was excavated in the recent past and, during 1991-1996 by the old Ephorate of Prehistoric and Classical Antiquities of Kavala with the help of the community of Kali Vrisi and Drama Prefecture.
During the excavation the sanctuary complex came to light in the spot that called “Mikri Tοuba” A rectangular building measuring 34m x 16m was revealed. (By comparison I am mentioning the dimensions of the Parthenon in Acropolis of Athens with dimensions of 69.50m x 30.88m, in order to make the figures more comprehensible. Like ‘a half Parthenon’.) Inside, the sanctuary is divided into 3 spaces like the most ancient temples. Presently the sanctum has been identified, which is located on the west side of sanctuary like the usual norms of greek temples. The sanctum was a part of sanctuary that was not accessible to anyone except for the temple’s priests and in which mystical religious rituals were conducted.
The findings of the archeological research lead to the dating of the monument in the late 4th to early 3rd century BC. At the same time the worship of Dionysus in the wider area is witnessed by inscriptions and sculpture samples that were found, such as a bearded Dionysus head and an inscription from Roman times.
In the 3rd century BC the sanctuary was looted and destroyed by fire. The cause of this catastrophe was the Galatians who passed through the area after the battle of Lysimachus, and thus this was the “epilogue” of the sanctuary.
The ‘Mikri Touba’ place is known by the name ‘Bacchus house’ to this day. Every year (Thursday after Easter), this place is sanctified by the local priest in the procession for the blessing of the fields. After all, the location of the ancient sanctuary between the vineyards is by no means accidental. Celebrations influenced by the Dionysian cult are the “Babougera” that is revived in the Municipality of Prosotsani every year after Epiphany with the famous ‘bell-men’’. Local customs through the locals revive the Dionysian cult pleasantly and keep the cultural identity of the village alive. So, if you are in the area during the traditional festivities, it is worth of visiting the sanctuary, enjoying the local wine and allowing yourself to unite with the Bacchian past with a humorous mood. Until that moment, opsometha (we’ll see)…
Sofia Efthimia Dittopoulou
Culture Pillar, Research group ”Opsometha eis Philippous”
Archaeologist AUTh
